Η «Παγίδα του Θουκυδίδη» σαν προβληματισμός για τους σχεδιαστές πολιτικής σίγουρα ισχύει -Και προκαλεί λογής συζητήσεις

Μια ματιά στην ελληνική αρχαία ιστορία μπορεί να μας διδάξει πολλά πράγματα για το μέλλον – το παγκόσμιο και το στενά εθνικό. Σύμφωνα με τα γραπτά του Θουκυδίδη, μια μεγάλη (παγκόσμια, με τα σημερινά δεδομένα) δύναμη υποχρεούται να αναμετρηθεί έγκαιρα με μια ανερχόμενη δύναμη, πριν η τελευταία προλάβει να μεγαλώσει τόσο ώστε να γίνει ακατανίκητη ή δύσκολο πλέον να καταβληθεί. Στην εποχή μας τα λόγια αυτά του αρχαίου έλληνα κορυφαίου ιστορικού έχουν γίνει περίπου κανόνας κι εξηγούν πολλές διεθνείς εντάσεις και πιθανές συγκρούσεις.

Προφανέστατα, η εξελισσόμενη κατάσταση στις σχέσεις ΗΠΑ – Κίνας εξηγείται μέσα από το συγκεκριμένο αυτό πλαίσιο ανάλυσης. Oι HΠΑ, ακόμη η ισχυρότερη δύναμη της γης, βλέπει με δέος την Κίνα συνέχεια να ενισχύεται οικονομικά και στρατιωτικά. Εχουν υπάρξει εκτιμήσεις πως, προκειμένου να ανακοπεί η θεαματική εξέλιξη της Κίνας, πιθανότατα οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να προχωρήσουν σε κάποια επιθετική ανάσχεση της σχετικής εξέλιξης. Κάποιοι αναλυτές, αναφερόμενοι μάλιστα και στον Θουκυδίδη, αναφέρονται σε κάποια στρατιωτική εμπλοκή για όσο διάστημα είναι ακόμα εφικτή η επικράτηση των ΗΠΑ!

Είναι δεδομένο βέβαια πως μια τέτοια κίνηση ενέχει σοβαρότατα ρίσκα. Οπως και η ίδια η αναφορά της «Παγίδας», στην οποία αναφέρεται ο αρχαίος ιστορικός, απεδείχθη καταστροφική. Η Σπάρτη οδηγήθηκε με αυτό το σκεπτικό στη σύγκρουση – για να ανασχέσει την άνοδο της Αθήνας – με αποτέλεσμα να χάσει τελικά αυτή τον πόλεμο. Στις ημέρες μας το πρόβλημα είναι παρόμοιο. Ποιος μπορεί με απόλυτη σιγουριά να προδικάσει το αποτέλεσμα μιας παρόμοιας σύγκρουσης; Και πώς μπορεί να εξασφαλίσει πως μια τέτοια αντιπαράθεση δεν θα ξεφύγει καταλήγοντας σε μια παγκόσμια καταστροφή;

Η «Παγίδα του Θουκυδίδη» σαν προβληματισμός για τους σχεδιαστές πολιτικής σίγουρα ισχύει. Και προκαλεί λογής συζητήσεις. Ενέχει βέβαια σοβαρούς κινδύνους. Κι εκτιμώ πως στο κοντινό μέλλον δεν θα αποτολμήσει κάποιος παρόμοιες κινήσεις. Διότι είναι ενδεχόμενο να οδηγήσουν σε παγκόσμια καταστροφή. Το σκεπτικό όμως της «Παγίδας» έχει εφαρμογή και σε μικρότερη κλίμακα, σε επίπεδο περιφερειακών δυνάμεων. Η ρήξη λ.χ. μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν έχει πολλά από τα στοιχεία της «Παγίδας του Θουκυδίδη». Και οι δύο, φοβούμενοι μια ενδεχόμενη μελλοντική ισχυροποίηση του αντιπάλου τους, εμπλέκονται σε συγκρούσεις, που συχνά γίνονται μέσω αντιπροσώπων. Η περίπτωση της Υεμένης είναι χαρακτηριστική.

Κάτι παρόμοιο είναι ενδεχόμενο να συμβεί και κοντύτερα σε εμάς. Η σχέση μας με την Τουρκία κινδυνεύει να εμπλακεί σε ένα παρόμοιο σκεπτικό. Οσο η Ελλάδα ενισχύεται αμυντικά και θωρακίζεται με νέα οπλικά συστήματα και συμφωνίες με άλλα κράτη θα μπορούσε ενδεχόμενα η Τουρκία, που θεωρεί τον εαυτό της αναθεωρητική δύναμη και σημαντικό περιφερειακό παράγοντα, να φοβηθεί πιθανή μελλοντική της υποβάθμιση και να προκαλέσει κρίση – όσο υπάρχει ακόμη χρόνος…

Αυτές οι σκέψεις κινούνται ανάμεσα σε πολλούς παράγοντες που αποφασίζουν την εξωτερική πολιτική αρκετών κρατών. Η λογική λέει πως κανείς δεν θα αποτολμήσει σύγκρουση με βάση ένα τέτοιο σκεπτικό. Που πιθανότατα θα μπορούσε να προκαλέσει μια γενικότερη καταστροφή. Αλλά σοβαρή προσοχή πρέπει να υπάρχει…

* Ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος είναι πρώην υπουργός

ot.gr