Όταν, την περασμένη Τετάρτη, στους Δελφούς, ένα φιλμ ζωντάνεψε, μετά 20 έτη, τους Ολυμπιακούς αγώνες της Αθήνας, είδα πολλά μάτια να βουρκώνουν. Η συγκίνηση είναι ακαταμάχητη- ιδίως για όποιον τους έζησε εκείνους τους αγώνες. Μα καθώς το ταξίδι της ολυμπιακής φλόγας, που ξεκινά σε λίγο από την Ολυμπία προς το Παρίσι, συμπίπτει εφέτος με την επέτειο των 20 χρόνων από το δικό μας 2004, μας δίνεται μια ευκαιρία. Όχι μόνο για νοσταλγία και συγκίνηση. Μα για να ανοίξει ξανά μια συζήτηση που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ. Τι άφησαν ως κληρονομιά οι Ολυμπιακοί αγώνες που με τόσο πάθος διεκδικήσαμε και με τόσο απροσδόκητη επιτυχία διοργανώσαμε; Και τι ήταν τελικά οι αγώνες για την χώρα; Ευλογία ή κατάρα;

Αυτή η συζήτηση έχει ως αφετηρία της ένα αδιαμφισβήτητο γεγονός. Πως πέντε μόλις χρόνια μετά την μεγάλη γιορτή στο ολυμπιακό στάδιο της Αθήνας, η Ελλάδα υπνοβατούσε προς την χρεοκοπία και υποχρεωνόταν να ζητήσει οικονομική βοήθεια και να τεθεί υπό διεθνή επιτροπεία. Αυτή η γρήγορη κατάβαση από την αποθέωση στην ταπείνωση αφήνει ένα τραύμα ανεπούλωτο. Και δικαιολογεί την ερώτηση: μήπως η γιορτή έφερε την χρεοκοπία μας, μήπως το κόστος των ολυμπιακών αγώνων βάρυνε υπερβολικά στους ώμους μιας αδύναμης οικονομίας που βυθιζόταν;

Με τη γλώσσα των αριθμών: Το κόστος διεξαγωγής των αγώνων, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασε στους Δελφούς η Γιάννα Αγγελοπούλου, ήταν 2 δις. 98 εκατομμύρια και 400 χιλιάδες. Η τελική συμμετοχή του ελληνικού δημοσίου σε αυτήν την δαπάνη ήταν μόλις 151,8 εκατομμύρια. Πολλαπλάσιο, βέβαια, ήταν το συνολικό κόστος των αθλητικών και άλλων υποδομών που το κράτος ανέλαβε για να γίνουν οι αγώνες (ή πραγματοποίησε επ΄ ευκαιρία των αγώνων). Ο Γιάννης Στουρνάρας είχε παρουσιάσει τα στοιχεία στην Βουλή. Το ακαθάριστο κόστος, είχε πει, ήταν 8,5 δισ., περιλαμβανομένου του κόστους διοργάνωσης. Αφαιρώντας τα έσοδα από εισιτήρια, χορηγίες, τηλεοπτικά δικαιώματα κλπ. μένει μια καθαρή δαπάνη 6,5 δισ.

Από αυτά, όμως, είχε πει, πρέπει να αφαιρέσουμε 2 δισ. που δόθηκαν για εκσυγχρονισμό νοσοκομείων, ενοποίηση αρχαιολογικών χώρων και άλλα παρόμοια έργα. Οπότε το άμεσο κόστος των αγώνων (συμπεριλαμβανομένων και υποδομών όπως πχ ο κόμβος Κηφισίας) ήταν 4,5 δισ. Αλλά μόνον ο ΦΠΑ που εισπράχθηκε από τις επιχειρήσεις που δραστηριοποιήθηκαν ήταν πάνω από 3,5 δισ. Μένει 1 δισ., ως καθαρή δαπάνη. Μια σταγόνα σε έναν ωκεανό δημόσιου χρέους που, στην εξαετία της μεγάλης αμεριμνησίας 2004-2009, αυξήθηκε κατά περίπου 120 δισ., από 180 σε 300 δισ.

Ναι, είναι αλήθεια ότι το κόστος των αγώνων θα ήταν ίσως χαμηλότερο και ο προγραμματισμός των έργων καλύτερος, αν η Ελλάδα, με κλασσικό «ελληνικό» τρόπο, δεν είχε χάσει τρία χρόνια από την νίκη της στην διεκδίκηση, το 1997, μέχρι να δεχθεί κίτρινη κάρτα από την ΔΟΕ και να αρχίσει το 2000 να τρέχει, προ του κινδύνου μιας εξευτελιστικής ανάκλησης της ανάθεσης των αγώνων, ώστε να γίνουν σε τέσσερα χρόνια αυτά που θα έπρεπε να γίνουν σε επτά. Αλλά όχι, δεν χρεοκόπησαν οι αγώνες την Ελλάδα. Αυτός ήταν ένας βολικός πολιτικός μύθος, ώστε η ενοχοποίηση της «ολυμπιακής σπατάλης» να κρύβει τις αιτίες και τους ενόχους του μεγάλου εκτροχιασμού.

Το πραγματικό πρόβλημα με τους αγώνες, λοιπόν, δεν είναι το κόστος τους. Είναι το διαφυγόν κέρδος τους. Οι Ολυμπιακοί αγώνες είναι η πιο σύνθετη, απαιτητική – και δαπανηρή- διοργάνωση στον κόσμο, σε καιρό ειρήνης, όπως λέγεται συχνά. Η Ελλάδα ήταν η μικρότερη χώρα που ανέλαβε ποτέ το κολοσσιαίο αυτό εγχείρημα. Όλοι στον κόσμο ετοιμάζονταν να γελάσουν με την προεξοφλούμενη αποτυχία μας. Ξαφνιάστηκαν με την απροσδόκητα άψογη διοργάνωση. Η διάψευση των αρνητικών προβλέψεων πολλαπλασίασε το εφέ της επιτυχίας. Και μας προσέφερε ένα λουτρό εθνικής αυτοπεποίθησης. Και μετά;

Μετά όλα εγκαταλείφθηκαν. Η κληρονομιά των αγώνων, υλική και άυλη, έμεινε να σχολάζει, οι αθλητικές εγκαταστάσεις να χορταριάζουν, η τεχνογνωσία τους να χάνεται και η ανάμνησή τους να απαξιώνεται. Το ΙΟΒΕ είχε υπολογίσει, πολύ συντηρητικά, ότι εάν η χώρα είχε επενδύσει στην κληρονομιά των αγώνων, το ετήσιο ΑΕΠ της θα ήταν κατά 0,2% μεγαλύτερο. Ίσως η χώρα να είχε κάπως «θωρακιστεί» και απέναντι στην επερχόμενη κρίση χρέους.

Το υπόδειγμα είναι η Βαρκελώνη. Οι δικοί της αγώνες, το 1992, κόστισαν τέσσερις φορές περισσότερο από ότι οι δικοί μας. Αλλά κανείς στην Ισπανία δεν μέτρησε ποτέ αυτό το κόστος ως δαπάνη, αλλά ως επένδυση που έθεσε σε κίνηση ισχυρούς κεϋνσιανούς πολλαπλασιαστές. Η Βαρκελώνη μπήκε στον χάρτη, από 11^ος ταξιδιωτικός προορισμός έγινε 6^ος, έγινε επενδυτικός προορισμός και μαγνήτης νέων επιχειρηματικών και εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. Σύμφωνα με μια πλούσια βιβλιογραφία, τα οφέλη από τους ολυμπιακούς αγώνες προστάτευσαν την πόλη από τις συνέπειες της ευρωπαϊκής κρίσης, που ξέσπασε αργότερα. Και, όπως έγραφε η El Pais το 2007, οι αγώνες της Βαρκελώνης ήταν η στιγμή όπου η Ισπανία «απέβαλε το στάτους τριτοκοσμικής χώρας και ήρθε πιο κοντά στους ευρωπαϊκούς της γείτονες».

Αυτό που κέρδισε η Βαρκελώνη, θα μπορούσε να το είχε κερδίσει η Αθήνα στο πολλαπλάσιο, αν οι αγώνες αντιμετωπίζονταν, συστηματικά, προγραμματισμένα, όχι ως μπελάς που πρέπει να ξεχάσουμε, αλλά ως κληρονομιά που πρέπει να αξιοποιήσουμε. Αυτό είναι το αληθινό πολιτικό έγκλημα που συνδέεται με το 2004. Όχι το κόστος των αγώνων. Αλλά το κέρδος που αφέθηκε να χαθεί. Ακόμη κι αν τους είχαμε κάνει εντελώς δωρεάν, θα δικαιούμασταν να ρωτήσουμε εκ των υστέρων, τι τους θέλαμε τους αγώνες, γιατί αναλάβαμε μια τέτοια διακινδύνευση, γιατί οργανώσαμε μια τέτοια κινητοποίηση ανθρώπινων και οικονομικών πόρων, αν δεν θέλαμε ή δεν ξέραμε πώς να τους αξιοποιήσουμε μετά; Είναι καιρός, νομίζω, η συζήτηση για το 2004 να αναπροσανατολιστεί από το πεδίο του κόστους στο πεδίο του διαφυγόντος οφέλους. Όχι μόνον για λόγους ιστορικής δικαιοσύνης. Αλλά μήπως και προλάβουμε να κερδίσουμε κάτι από τον χαμένο χρόνο.

 Kreport.gr /Παυλος τζιμας